در این مطلب نتیجه جایگذاری ایمپلنت ساب پریوستئال سفارشی را برای یک خانم ۷۴ ساله که به دلیل وضعیت نامناسب پزشکی، به ویژه به خطر افتادن عروق قادر به انجام جراحی بازسازی معمول نبود بررسی می‌کنیم. شرح حال بیمار بیمار یک خانم 74 ساله است که به دلیل کارسینوم سلول سنگفرشی کام، تحت درمان ماگزیلکتومی […]
فک بالا و فک تحتانی اجزای مهم ساختاری و عملکردی اسکلت صورت هستند و به هویت چهره، جویدن، گفتار، بلع و ظاهر فرد کمک می‌کنند. هدف از جراحی بازسازی فک این است که ظاهر و عملکرد فک پیش از بروز بیماری، به بیمار برگردانده شود.
اگرچه گزینه‌های متعددی برای بازسازی فک بالا و فک تحتانی وجود دارد، فلپ آزاد فیبولا به دلیل تطبیق‌پذیری، قابل پیش‌بینی بودن و پتانسیل برداشت به صورت استخوانی، به یک پیوند عروقی مناسب تبدیل شده است که برای بازسازی نقص‌های ترکیبی یا سگمنتال در فک بالا و فک تحتانی استفاده می شود. علاوه بر این، نازک نی دارای کمیت و کیفیت استخوان مطلوب برای دریافت ایمپلنت‌های دندانی است که این مساله موجب تسهیل توانبخشی ایمپلنت است
با این حال این روش به دلیل محدودیت در ارتفاع و خط نازک نی، و همچنین روش‌های سنتی طراحی، ساخت و تحویل پروتز، می‌تواند ترمیم و بازیابی به موقع دندان‌ها را با چالش مواجه کند.
در این روش حتی با بازسازی ایده‌آل فلپ آزاد فک تحتانی یا فک بالا، بازگشت کامل دندان‌ها ممکن است به یک دوره 6 ماهه تا 18 ماهه نیاز داشته باشد.
اخیراً، پیشرفت‌های فناوری در شبیه‌سازی جراحی به کمک رایانه و نمونه‌سازی سریع گاید جراحی، ایمپلنت و گاید جراحی شخصی‌سازی‌شده بر بسیاری از چالش‌های ذاتی در انتقال آتوگرفت‌ها در جراحی بازسازی فک غلبه کرده و موجب بهبود دقت در بازسازی فک تحتانی گردیده است.
در سال 2012، محققین 21 تکنیک جراحی بازسازی فک را معرفی کردند که از فناوری دیجیتال برای برنامه‌ریزی، طراحی، ساخت و ارائه یک بازسازی جامع برای نقص فک تحتانی با استفاده از یک فلپ آزاد فیبولار استفاده می‌کرد، که شامل کاشت ایمپلنت فوری و یک پروتز دندانی ثابت موقت بود. این تکنیک متعاقبا اصلاح شد و در هر دو فک بالا و فک تحتانی اعمال شد.
در نتیجه اکنون، جراح در زمان بازسازی فک و درطول یک عمل جراحی، این توانایی را دارد که ایمپلنت‌های دندانی و پروتز ثابت موقت را در همان روزی که برداشتن فک و بازسازی آن با فلپ آزاد انجام می‌شود، تحویل دهد و ظاهر و عملکرد را به طور کامل از طریق جراحی بازسازی فک و جایگذاری پروتز، برای بیمار بازگرداند. به این ترتیب روند درمان و بهبود بیمار تسریع و تسهیل می‌گردد.
یکی از مزایای پلیت‌های بازسازی سفارشی این است که با استفاده از پرینتر سهبعدی تولید می‌شوند، که این روش از خم شدن مکرر و متعاقب آن و ضعیف شدن پلیت در حین جراحی بازسازی فک جلوگیری می‌کند.
در طول برنامه‌ریزی مجازی و طراحی، ساختارهایی مانند اعصاب و ریشه دندان نیز باید شناسایی گردند تا در حین جراحی و جایگذاری پروتز آسیبی نبینند. هنگامی که حاشیه‌ها مشخص شد و ضایعه به طور مجازی برداشته شد، می‌توان نقص را ارزیابی کرد و در نهایت و پس از تایید طراحی پلیت‌های بازسازی و گاید جراحی توسط جراح، پروتز سفارشی متناسب با ناحیه ضایعه و آناتومی بیمار برای او طراحی می‌گردد.
“نقل مطالب با ذکر منبع بلامانع است”
بازسازی فک پایین پس از تروما یا رزکشن تومور فک یکی از چالش‌برانگیزترین مشکلات جراحان فک و صورت است.
فک پایین یک عنصر مهم در چهره انسان است، زیرا شکل متمایز صورت را نشان می‌دهد و قاب سوم پایین آن را تعریف می‌کند. همچنین نقش مهمی در محافظت از راه هوایی، حمایت از زبان و دندان‌های پایین ایفا کرده و به عملکرد جویدن، صحبت کردن و تنفس کمک می‌کند.
هرگونه ناهنجاری فک پایین، مانند تومور فک و نواقص ایجاد شده بعد از آن، عدم قرینگی، مشکلات مادرزادی و یا ناهنجاری‌های ایجاد شده بر اثر تروما می‌تواند منجر به مشکلات زیبایی و عملکردی شود.
به همین علت یافتن بهترین راه‌حل برای ترمیم فک از اهمیت بالایی برخوردار است.
در طول زمان برای ترمیم نواقص فک روش‌های مختلفی به کار گرفته شده است، مانند استفاده از اتوگرافت‌های مختلف و مواد آلوپلاستیک و … که در این میان استفاده از پروتزهای سفارشی برای بازسازی نواقص ناشی از خارج‌سازی تومور فک، امکانات جدیدی را در جراحی بازسازی فک ایجاد کرده است.
روش‌های طراحی و ساخت پروتز ترمیم فک به کمک رایانه دارای چندین مزیت هستند:
این در حالی است که روش‌های سنتی به زمان بیشتری در حین جراحی و همچنین برای بهبود کامل بیمار بعد از عمل احتیاج دارند و موفقیت آنها تا حدود زیادی به توانایی و تجربه جراح بستگی دارد.
بیمار آقای ۲۹ ساله و مبتلا به تومور آملوبلاستوما در سمت چپ فک پایین است.
بیمار دو بار تحت عمل جراحی قرار گرفت که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
عمل رزکشن تومور فک و جایگذاری پلیت بازسازی، به سرعت و پس از مراجعه برای بیمار انجام شد اما پس از گذشت یک سال، بر اثر جابجایی پلیت در صورت بیمار، ناچار به خارج سازی آن شدند.
بعد از چهار سال و به دلیل عدم پیگیری بیمار، تومور فک مجدداً عود کرده و منجر به تخریب فک پایین شد.
عود مجدد تومور منجر به از دست دادن هارمونی و تقارن صورت به دلیل انحراف فک پایین به سمت چپ شده و بیمار را با مشکلات عملکردی نیز مواجه کرده بود.
این بار بازسازی فک برای بیمار با استفاده از پروتز سفارشی تولید شده به روش پرینت سهبعدی انجام شد. پروتز جدید بیمار براساس توموگرافی کامپیوتری او (CT) طراحی و با استفاده از پرینتر سهبعدی تولید شد.
ایمپلنت نهایی به خوبی ناحیه ضایعه بجا مانده بر اثر خارج‌سازی تومور فک را پوشش داده و تقارن و زیبایی پیش از برداشتن تومور را به چهره بیمار برگرداند.
“نقل مطالب با ذکر منبع بلامانع است”
نوزدهمین کنگره جراحان فک و صورت ایران از تاریخ 3 اسفند لغایت 6 اسفند ماه 1400، پس از یکسال که به علت همه‌گیری ویروس کرونا موفق به دیدار دوستان و همکارانمان نشدیم، با حضور جراحان و اساتید داخلی و خارجی جراحی فک و صورت در هتل المپیک تهران برگزار شد. در این دوره نیز همچون دوره های گذشته بــنش مدیکال با حضوری فعال به ارائه آخرین محصولات خود پرداخت که استقبال اساتید و همکاران محترم را به دنبال داشت. امید است با مشارکت علمی جراحان بتوانیم نقشی موثر در درمان بیماران ایفا کنیم
درمان جراحی تومورهای فک بالا اغلب شامل یک عمل جراحی جزئی یا کلی ماگزیلکتومی با نقص قابل توجهی است که متعاقب آن ایجاد می‌شود. بنابراین، بازسازی و ترمیم استخوان گونه و ناحیه اوربیتال یک چالش بزرگ برای جراحان فک و صورت است. همراه با توسعه چاپ سهبعدی، ایمپلنت‌های تیتانیومی شخصی‌سازی‌شده برای بازسازی استخوان گونه و بازسازی دیواره و کف اوربیت توسعه یافته‌اند.
تکنیک‌های مختلفی برای بازسازی نواقص حاصل از خارج‌سازی تومور، تروما و… وجود دارد مانند:
در ادامه به این روش‌ها و مزایا و معایب آنها اشاره می‌کنیم:
در این روش ناحیه نقص با استفاده از فلپ آزاد، پر و بازسازی می‌شود. برای ترمیم استخوان گونه و بازسازی اوربیت به مواد مقاوم نیاز داریم. پیوند دنده یک پیوند اتولوگ عالی است. با این حال، معایبی هم دارد مانند:
استفاده از این روش در ترمیم استخوان گونه، دقت بیشتری را نسبت به استفاده از فلپ استخوانی فراهم می‌کند و در صورت نیاز می‌توان مش‌ها را متناسب با آناتومی ناحیه ضایعه شکل داد.
با این حال، مش تیتانیومی، استحکام و مقاومت کافی را برای جایگزینی استخوان و ترمیم گونه ندارد و ممکن است ناپایدار باشد.
با توسعه چاپ سهبعدی، پروتزهای شخصی‌سازی‌شده تیتانیومی نیز توسعه یافتند. طراحی این پروتزها به گونه‌ای است که نسبت به مش مقاوم‌تر بوده و امکان بازسازی پایدارتری را فراهم می‌کنند.
این مطالعه در بخش جراحی سر و گردن و گوش و حلق و بینی در یک مرکز مراقبت‌های عالی بیمارستانی واقع در پاریس، فرانسه انجام شد.
تمام بیمارانی که در سال 2013 تحت عمل جراحی فک بالا با رزکسیون کف اوربیت و ترمیم استخوان گونه با استفاده از ایمپلنت تیتانیومی قرار گرفته بودند، مورد مطالعه قرار داده شدند.
بعد از بررسی سی‌تی اسکن بیمار و مدلسازی ناحیه نقص به کمک نرم افزارهای سهبعدی، ایمپلنت شخصی‌سازی‌شده با توجه به نقص مدلسازی شده طراحی شد، موقعیت دقیق پیچ‌ها تعیین، و پس از تایید تیم جراحی، فرآیند چاپ سهبعدی شروع گردید.
در یک بیمار، نتایج ظاهری پس از ترمیم استخوان گونه بسیار رضایت‌بخش بود. در بین بیماران دیگر، چهار بیمار دارای عدم تقارن گونه بدون تغییر شکل شدید و دو بیمار دیگر همراه با تغییرات شدید بودند.
در مورد عملکردهای تنفسی و بویایی نیز، چهار بیمار از هفت بیمار انسداد کامل بینی در سمت ماگزیلکتومی داشتند، در حالی که سه نفر دیگر انسداد نسبی بینی داشتند. از هر هفت بیمار، شش نفر در روز بیش از دو بار شستشوی بینی با محلول آب نمک انجام دادند.
هیچ بیماری با دوبینی مراجعه نکرد. سه بیمار رزکسیون اوربیت داشتند، دو نفر در طول اولین جراحی، و نفر سوم در طول پیگیری. پنج نفر از شش بیمار باقی مانده دچار آبریزش شدید چشم شدند. در سه بیمار اکتروپیون (برگشت پلک به بیرون) مشاهده شد که تنها یک مورد نیاز به جراحی داشت.
بطور کلی کیفیت زندگی پس از عمل ترمیم استخوان گونه در همه بیماران به جز یک بیمار زنده رضایت‌بخش بود.
در بررسی‌های انجام شده و پرسش از بیماران مشخص شد که وضعیت فیزیکی، کار، سرگرمی‌ها و خلق و خوی آنها بعد از عمل ترمیم گونه تحت تأثیر قرار نگرفت.
تنها دو بیمار که رزکسیون اوربیت داشتند در زندگی خانوادگی یا اجتماعی خود دچار اختلال شدند.
دو بیمار هم که سابقه ماگزیلکتومی داشتند انکیلوز گیجگاهی فکی و درد دندان را گزارش کردند.
بر اساس این تجربه، ایمپلنت تیتانیمومی استفاده شده برای ترمیم استخوان گونه به خوبی عمل کرده و با وجود عوارض کمی بعد از عمل، نتایج زیبایی‌شناختی و عملکردی رضایت‌بخشی را به همراه داشت.
در مواردی با نقایص پیچیده‌تر و بزرگ‌تر یا زمانی که نیاز به ترمیم اوربیت باشد، کانتورینگ دقیق و استحکام پروتز از اهمیت بالاتری برخوردار است.
در این موارد ترمیم استخوان گونه با استفاده از ایمپلنت تیتانیومی، ترجیح داده می‌شود.
در هر دو روش استفاده از پیوند غضروف اتولوگ و جایگذاری مش تیتانیوم، مشکل اصلی، شکل دادن به آنها در جهت ترمیم استخوان گونه مطابق با آناتومی بیمار و همچنین بازیابی عملکردهایی است که با استفاده از ایمپلنت‌های شخصی سازی‌شده تولید‌شده به روش پرینت سهبعدی بهتر از سایر روش‌ها امکان‌پذیر می‌گردد.
بازسازی اوربیت و ترمیم گونه با استفاده از ایمپلنت سفارشی کف اوربیت به طور دقیق ناحیه‌ی ضایعه را پر می‌کند و استحکام بالایی را فراهم می‌کند.
این تکنیک دو مزیت عمده دارد:
در صورت نیاز به رزکسیون ناحیه‌ای وسیع ، امکان ترمیم استخوان گونه و بازیابی ظاهر و عملکرد این ناحیه پیچیده به کمک ایمپلنت تیتانیوم سهبعدی شخصی‌سازی‌شده وجود دارد. همچنین استفاده از گایدهای برش، رزکسیون با دقت بیشتری انجام می‌پذیرد و نتایج بهتری را به‌دنبال دارد.
“نقل مطالب با ذکر منبع بلامانع است”
آسیب به سر، یکی از عوامل اصلی مرگ و میر در جمعیت جوان است. شکستگی و فرورفتگی جمجمه معمولاً به دنبال برخورد سریع سر با یک جسم کوچک اتفاق می‌افتد که به دنبال آن دیواره‌ی بیرونی و داخلی جمجمه معمولاً بصورت همزمان می‌شکند.
در بیمارانی که دچار آسیب متوسط تا شدید به سر شده باشند، اگر به موقع درمان صورت نگیرد، این عارضه می‌تواند کشنده باشند.
آسیب قابل توجه سینوس در 1.5 تا 5 درصد از تمام موارد آسیب سر رخ می‌دهد.
شکستگی جمجمه بر روی سینوس ساژیتال فوقانی، شایع‌ترین نوع آسیب سینوس وریدی دورال با عوارض و مرگ و میر قابل توجه است. درمان جراحی برای شکستگی و فرورفتگی جمجمه که روی سینوس‌های ورید اصلی قرار دارند جالش‌برانگیز است.
اکثرا شکستگی‌ها و فرورفتگی جمجمه در ناحیه فرونتوپاریتال رخ می‌دهند، زیرا استخوان نسبتاً نازک و مستعد ضربه است.
تصادفات جاده ای شایع‌ترین علت شکستگی جمجمه و به دنبال آن عوارض بعدی می‌باشد. طبق مطالعات انجام شده مشخص شده، 51 درصد از بیماران، تصادفات جاده‌ای و 26 درصد بیماران سقوط از ارتفاع داشته‌اند.
ظهور شکستگی و فرورفتگی جمجمه، همراه با از دست دادن هوشیاری، فتق، استفراغ و خونریزی گوش و حلق می‌باشد.
اغلب این شکستگی‌ها با هماتوم زمینه‌ای، کوفتگی و درگیری سینوس وریدی همراه است که ممکن است در مقایسه با شکستگی جمجمه به تنهایی، برای بیماران بسیار خطرناک باشد.
تشخیص قطعی و مدیریت زودهنگام شکستگی و فرورفتگی جمجمه باعث کاهش عوارض و مرگ و میر می‌شود.
تشخیص و مدیریت سریع شکستگی جمجمه باعث کاهش عوارض و مرگ و میر می‌شود، همچنین به بازیابی حداکثر توانبخشی عملکردی و زیبایی کمک می‌کند.
در این تحقیق ما شاهد بهبودی ۷۳بیمار و ناتوانی متوسط در پنج بیمار (۵/۵%) بودیم که نشان می‌دهد مداخلات جراحی به نفع بیماران انجام می‌شود، اما طبق مطالعات مختلف، عوارضی نیز ممکن است رخ دهد.
“نقل مطالب با ذکر منبع بلامانع است”
بررسی مدلهای آناتومیک سهبعدی برای کاربردهای جراحی، زمینه مهمی است که می‌تواند نتایج جراحی را بهبود بخشد، خطاهای پزشکی را کاهش دهد و موجب بهبود ایمنی بیمار گردد.
پیشرفت‌های اخیر در فناوری‌های پرینت سهبعدی، ایجاد مدل آناتومیک را با هدف ارائه راه‌حلی مؤثر برای برنامه‌ریزی قبل از عمل، تسهیل کرده است.
در این مطلب به بررسی نقش مدل جراحی و کاربرد تکنولوژی پرینت سهبعدی در پزشکی می‌پردازیم.
توسعه مدل های آناتومیک با ویژگی‌های دقیق آناتومیک می‌تواند به طور قابل‌توجهی درک مناطق هدف جراحی را در تمرین پیش از جراحی بهبود بخشد و حتی برای آموزش مورد استفاده قرار گیرد.
در سالهای اخیر، روش‌های نمونه‌سازی سریع، مانند پرینت سهبعدی همراه با تکنیک‌های تصویربرداری سهبعدی، تولید مدل آناتومیک را امکان‌پذیر کرده است.
خطاهای پزشکی یک نگرانی عمده در عمل‌های جراحی است که این مساله نیاز به برنامه‌ریزی و تمرین قبل از عمل را نشان می‌دهد.
استفاده از مدل آناتومیک در جراحی‌ها، می‌تواند به کاهش مرگ و میر بیماران، عوارض جراحی و زمان عمل کمک کند. همچنین همراه با فراهم کردن امکان آموزش جراحی در خارج از اتاق‌های عمل باعث تکامل تکنیک‌های مختلف برای برنامه‌ریزی و آموزش جراحی شده است.
فرآیند پرینت سهبعدی مدل آناتومیک، با به دست آوردن اطلاعات آناتومیکی اندام مورد نظر بیمار از طریق روش‌های مختلف تصویربرداری مانند سی‌تی اسکن یا ام‌آرآی آغاز می‌شود.
این تصاویر معمولاً در قالب فایل‌های DICOM هستند که نمی‌توانند مستقیماً توسط پرینتر سهبعدی استفاده شوند.
بنابراین، تصاویر به‌دست‌آمده باید پس‌پردازش شوند تا ابتدا ناحیه مورد نظر با استفاده از نرم‌افزارهایی مانند Vitrea و Mimics شناسایی شود و سپس بصورت یک فایل (STL) برای تولید با پرینتر سهبعدی فرستاده شود.
اکثر مدلهای آناتومیک تولید شده به روش پرینت سهبعدی ، بر اساس فناوری‌های FDM، PolyJet، استریولیتوگرافی یا پرینت سهبعدی جوهرافشان ساخته شده‌اند.
مدل جراحی تولید شده با پرینتر سه بعدی عمدتاً با استفاده از انتخاب محدودی از پلاستیک‌های سفت و سخت تجاری ساخته می‌شدند، که به دلیل دقت در نمایش آناتومی بیمار با هزینه نسبتا کم هنوز محبوب هستند.
اگرچه مدلهای آناتومیک ساخته شده با پرینتر سهبعدی برای برنامه‌ریزی و تمرین جراحی مفید بوده‌اند، اما کارایی این مدل‌ها در برخی جراحی‌های پیشرفته با دو مساله مواجه است:
علیرغم ارائه آناتومی صحیح، مدل آناتومیک سهبعدی قادر به تقلید دقیق خواص فیزیکی بافت اندام از جمله حس لامسه، خواص مکانیکی (مانند مدول الاستیک، رفتار ویسکوالاستیک، و سختی) و رنگ نیستند که این موضوع اثربخشی آنها را در برنامه‌ریزی قبل از عمل، تمرین با ابزارهای جراحی و کارهای دیگر مانند فشار دادن، بخیه زدن، برش و تشریح را محدود می‌کند.
مدل آناتومیک فاقد عملکردی برای ارائه بازخورد کمی ناشی از دست‌کاری اندام و بافت هستند. این عملکرد می‌تواند یک افزونه مهم برای استادان یا شبیه‌سازهای جراحی باشد تا به متخصصان پزشکی در ارزیابی و کنترل کمی وظایف انجام شده خود، مانند میزان فشار وارد شده به اندام‌ها از طریق دست‌ها و ابزارهای تشخیصی، کمک کند.
“نقل مطالب با ذکر منبع بلامانع است”
چانه جزء مهمی برای درک جذابیت صورت است. شکل و موقعیت چانه در داشتن یک ظاهر متعادل و زیبا، به ویژه درنمای نیم‌رخ تاثیر به‌سزایی دارد. برجسته سازی چانه یکی از جراحی‌های فک و صورت است که اغلب به منظور زیبایی انجام می‌شود. قرار دادن پروتز چانه راه حل مناسبی برای برجسته سازی چانه تا رسیدن به حجم ایده‌آل می‌باشد.
گزینه‌های برجسته سازی چانه عبارتند از:
ژنیوپلاستی را می‌توان به تنهایی یا همراه با جراحی ارتوگناتیک برای بهبود نتایج عملکردی و زیبایی استفاده کرد.
تزریق فیلرهای پوستی و انتقال چربی، یک روش غیرجراحی و غیر دائمی برای اصلاح عقب‌رفتگی و یا افزایش حجم چانه است.
تعیین بهترین روش برای بیمار، مستلزم بررسی دقیق آناتومی بیمار و همچنین خطرات و مزایای هر درمان است.
افزایش حجم چانه یکی از رایج‌ترین خواسته‌های بیماران از جراحان پلاستیک، فک و صورت است. محبوبیت این جراحی با پیشرفت ایمپلنت‌های پیچیده تر و پیدایش پروتز چانه شخصی‌سازی‌شده افزایش یافت و اکنون ایمپلنت‌های مخصوص چانه که مطابق با آناتومی هر بیمار طراحی می‌شوند، فرم و تناسب خوبی را ایجاد می‌کنند و تا حدودی بدون عارضه و همراه با بهبود قابل توجه ظاهر بیمار می‌گردند.
یک ایمپلنت ایده‌آل برای برجسته سازی چانه باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:
متریال مورد استفاده در تولید پروتز چانه ایده‌آل لازم است که ویژگی‌هایی داشته باشد.
بطور مثال، یک ماده بی‌اثر، غیر التهابی، غیر سرطان‌زا و غیر واکنشی باشد که به راحتی در دسترس است، شکل‌پذیر باشد، به اندازه کافی انعطاف‌پذیر باشد تا بتواند با آناتومی بیمار مطابقت پیدا کند و همچنین باعث فرسایش استخوان اسکلتی مجاور نشود.
استفاده از ایمپلنت‌های آلوپلاستیک برای برجسته سازی چانه در مقایسه با استئوتومی مزایای خاصی دارد، مانند:
و…
روش‌های ژنیوپلاستی برای بهبود عملکرد لب و زیبایی صورت در بخش عمده‌ای از قرن حاضر انجام شده است. این روش‌ها شامل استئوتومی برای پیشروی، جابجایی مجدد یا تغییر عمودی چانه یا برجسته سازی چانه با استفاده از ایمپلنت‌های آلوپلاستیک است.
ایمپلنت‌های آلوپلاستیک برای بیمارانی که ارتفاع عمودی چانه مناسبی دارند اما به برجستگی بیشتری نیاز دارند، بهترین هستند، زیرا این ایمپلنت‌ها می‌توانند تغییرات قابل توجهی در برجستگی قدامی ایجاد کنند.
جراحی ژنیوپلاستی یک روش گسترده‌تر است که می‌تواند نقص‌های عمودی و قدامی را اصلاح کند.
“نقل مطالب با ذکر منبع بلامانع است”
اختلالات مفصل گیجگاهی فک اختلالاتی شایع است که معمولاً با بروز مشکلاتی در سایر نواحی فک و صورت همراه است. به دلیل نقشی که این مفصل در انجام فعالیت‌های روزانه مانند باز و بسته کردن دهان، تنفس، جوییدن و… دارد بکارگیری روش درمانی که عملکرد آن را با موفقیت هرچه تمام‌تر بازیابی کند، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. جراحی تعویض مفصل فک و جایگزینی مفصل مصنوعی فک در درمان برخی از این اختلالات، راهکاری مفید و موثر خواهد بود.
امروزه و به کمک فناوری‌های جدید مانند CAD\CAM و امکان طراحی پروتزهای شخصی‌سازی‌شده متناسب با نیاز بیمار، نتایج این جراحی‌ها تا حدود زیادی قابل پیش‌بینی شده است که این گامی رو به جلو در جهت انجام روش‌های پیچیده مانند تعویض مفصل فک با جراحی ارتوگناتیک همزمان است.
روش درمان در نظر گرفته شده برای بیماران در این تحقیق، جراحی ارتوگناتیک همراه با تعویض مفصل فک و جایگزینی آن پروتزهای سفارشی است که به کمک کامپیوتر طراحی شده و به روش چاپ سهبعدی تولید می‌شوند.
در هر دو بیمار، هدف کلی درمان دستیابی به هارمونی در یک سوم میانی و تحتانی صورت، ابعاد عمودی کافی و برجستگی صورت، و توانبخشی عملکردی عمومی، از جمله عملکرد مفصل گیجگاهی فک بود.
بدین ترتیب جراحی ارتوگناتیک و تعویض مفصل فک بطور کامل و در یک مرحله جراحی انجام شد.
بیمار اول خانمی 49 ساله با سابقه هیپرپلازی عود کندیل است که به دلیل اختلال انسداد پیش‌رونده و انحراف جانبی فک پایین به پزشک مراجعه کرده است.
در معاینه فیزیکی، کلاس اسکلتی او نوع I بود، با انسداد خفیف اورجت و انحراف جانبی. بنابراین، تصمیم گرفته شد استئوتومی دو طرفه فک پایین با استئوتومی Le Fort نوع ۱ ترکیب شود.
بیمار دوم آقای 29 ساله بدون سابقه پزشکی خاص است که به دلیل انسداد غیرطبیعی مفصل فک و آپنه خواب (وقفه‌ی تنفسی خواب) به پزشک مراجعه کرده بود.
در معاینه فیزیکی کلاس اسکلتی او نوع دوم با اپن‌بایت بود. اشعه ایکس پانورامیک و سی‌تی اسکن صورت، تحلیل کندیل دوطرفه را نشان داد. و MRI عدم وجود قشر در هر دو کندیل را نشان داد. تشخیص برای او آرتریت روماتوئید (rheumatoid arthritis) بود.
در این بیمار برنامه‌ریزی قبل از عمل و مراحل جراحی، مشابه مورد قبلی بود، با این تفاوت که این بیمار نیاز به تعویض مفصل فک دو طرفه داشت.
تعویض مفصل فک و جایگزینی مفصل مصنوعی فک، با بازگرداندن عملکرد و در نتیجه بهبود کیفیت زندگی بیمار همراه است و به آنها این امکان را می‌دهد که با درد کمتر، فعالیت‌های روزانه مانند باز و بسته کردن دهان، جویدن، تنفس و تکلم، را انجام داده و با بهبود ظاهر بازیابی عملکرد مفصل گیجگاهی فک، مجددا به فعالیت‌های اجتماعی خود بازگردند.
جراحی‌های پیچیده نواحی میانی صورت و فک پایین همزمان با تعویض مفصل فک برای بیمار امکان پذیر و مفید است، اما موفقیت آنها عمدتاً به برنامه‌ریزی مناسب و روند جراحی بستگی دارد.
تعویض مفصل فک با استفاده از پروتزهای آلوپلاستیک از عوارض ناحیه اهداکننده جلوگیری می‌کند و نتایج بهتر و پایدارتری را به همراه دارد.
و با توجه به پیچیدگی این جراحی‌ها، استفاده از برنامه‌ریزی جراحی مجازی و تکنولوژی چاپ سهبعدی می‌توانند اجرای آن را تسهیل کند.
“نقل مطالب با ذکر منبع بلامانع است”
انکیلوز مفصل فک یک بیماری نادر است اما به دلیل تاثیرات گسترده آن به ویژه در کودکان از اهمیت بالینی ویژه‌ای برخوردار است. در اینگونه موارد، پروتز مفصل فک شخصی‌سازی‌شده می‌تواند جایگزین مناسبی برای مفصل آسیب دیده باشد.
این بیماری می‌تواند بر جویدن، تغذیه، رشد، مفصل‌بندی، بهداشت دهان و دندان و همچنین سلامت عمومی بیمار تأثیر بگذارد و علاوه بر ایجاد محدودیت در باز شدن دهان، باعث بروز تغییرات فاحش در ظاهر بیمار می‌گردد،
به همین دلیل درمان به‌موقع و صحیح آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
براساس مطالعات، عوامل مختلفی مانند تروما و عفونت موضعی یا سیستمیک می‌توانند باعث انکیلوز مفصل فک شوند.
تروما شایع‌ترین علت بروز این بیماری است.
در کودکان، بسته به سنی که در آن انکیلوز مفصل فک رخ می‌دهد، مدت زمان و اینکه انکیلوز یک طرفه است یا دوطرفه، سناریوهای بالینی متفاوتی وجود دارد.
در صورتی که ترومای وارده به مفصل گیجگاهی فک نادیده گرفته شود می‌تواند حتی پس از چندین سال عوارض بالقوه مربوط به انکیلوز مفصل فک را ایجاد کند. به همین خاطر بیماران با احتمال تروما و آسیب به مفصل گیجگاهی فک باید با دقت توسط پزشکان ارزیابی شوند.
مفصل گیجگاهی فک نوع منحصر به فردی از مفاصل بدن در نظر گرفته می‌شود که متشکل از کپسول مفصلی، دیسک مفصلی، کندیل‌های فک پایین و سطح مفصلی استخوان تمپورال، سه رباط و عضلات ناخنک جانبی می‌باشد.
صفحه رشد در سر هر کندیل فک پایین واقع شده است. مفصل گیجگاهی فک پایین شبیه استخوان بلند معمولی نیست. ظرفیت رشد آن چند جهته است و با گذشت زمان، غضروف، جایگزین استخوان می‌شود.
این صفحه رشد باعث افزایش طول فک پایین مورد نیاز برای دندان‌های دائمی بزرگ‌تر می‌شود و همچنین بر روی شکل‌گیری فرم صورت تأثیر می‌گذارد. صفحه رشد استخوان داخل کندیل با کامل شدن بلوغ بسته می‌شود.
جراحی درمان انکیلوز مفصل فک، باعث بهبود عملکرد یا بهبود حرکت فک پایین می‌شود، انسداد راه هوایی را در صورت وجود برطرف می‌کند، به رشد طبیعی و اصلاح بدشکلی در کودکان کمک می‌کند و در بزرگسالان، ظاهر را ترمیم و انسداد را رفع می‌کند، از عود بیماری جلوگیری کرده و حفظ بهداشت دهان و دندان را تسهیل می‌کند.
مفصل گیجگاهی فک (TMJ) یک ساختار اسکلتی پیچیده است که فعال‌ترین مفصل بدن در نظر گرفته می‌شود و از لحاظ وابسته بودن عملکرد طبیعی فک به آن، بسیار حائز اهمیت است.
مفصل گیجگاهی فک دارای دو اتصال با مفصل سینوویال دو طرفه (bilateral synovial) است که از زیر با استخوان فک پایین و به استخوان تمپورال جمجمه (temporal bone of skull) از بالا متصل می‌شوند.
با وجود این مفصل بندی دو طرفه، این دو مفصل به عنوان یک واحد کار می‌کنند بنابراین به یکدیگر وابسته هستند.
این بیماری موجب آسیب به مفصل گیجگاهی فک و باریک شدن فضای آن می‌شود.
در موارد پیشرفته‌تر، گاهی گسترش این همجوشی به قاعده جمجمه، شکاف سیگ موید، قوس زیگوماتیک و پروسه کرونوئید هم دیده می‌شود.
بیمارانی که مبتلا به انکیلوز مفصل فک دو طرفه هستند به عنوان نوع اگرسیو (تهاجمی) شناخته می‌شوند.
انجام جراحی راه اصلی درمان انکیلوز مفصل فک است. هیچ گزینه‌ی دیگری به تنهایی و بدون جراحی کاملاً موفقیت آمیز نبوده است. جراحی‌های مختلفی برای درمان انکیلوز مفصل فک انجام می‌گیرد که عبارتند از:
بیمار دختر ده سالهای است که با مشکل باز کردن دهانش مواجه بود. بر اساس گزارشات این کودک در سن 4 سالگی و پس از سقوط از ارتفاع، در حالیکه از تورم و درد نزدیک گوش شکایت داشت به پزشک مراجعه کرده و با دریافت مسکن و بهبود تدریجی دردش، دیگر درمان را پیگیری نکرده بود.
طبق توضیحات والدین بیمار، به مرور زمان توانایی کودک در باز کردن دهانش کمتر و کمتر شده و این محدودیت شروع به تأثیر گذاشتن بر تغذیه و سلامتی جسمی او کرده بود، به این ترتیب آزمایشات و معاینات لازم برای درمان انکیلوز مفصل فک آغاز شد.
پیش از شروع روند درمان آگاهی‌های لازم به خانواده بیمار داده شد، و در نهایت بیمار تحت بیهوشی عمومی و عمل جراحی درمان انکیلوز مفصل فک قرار گرفت.
توموگرافی کامپیوتری (CT)، استاندارد طلایی تحقیقات رادیولوژیکی برای مدیریت بیماران مبتلا به انکیلوز مفصل فک است. همچنین معاینه فیزیکی و رادیوگرافی این بیماران برای تشخیص نهایی و شدت درگیری ساختارهای مجاور برای برنامه‌ریزی درمان الزامی است.
کودک در زمان معاینه، خسته و از نظر روانی ناراحت به نظر می‌رسید. و از لحاظ ظاهری رنگ پریده، دارای چانه عقب افتاده و کوچک با ناتوانی در حرکت دادن فک پایین بود.
با معاینه داخل دهانی رابطه اکلوژن (انسداد) کلاس دو و عدم باز شدن دهان، پوسیدگی‌های متعدد دندان‌ها و بهداشت بد دهان مشخص گردید.
فلپ عضله گیجگاهی سال‌ها برای ترمیم شکاف مورد استفاده قرار گرفته است. از جمله دلایلی که باعث می‌شود این روش عموماً توسط جراحان مورد استفاده قرار بگیرد عبارتند از:
در این بیمار نتایج جراحی رضایت‌بخشی با بکارگیری روش فوق حاصل شد.
عود مجدد انکیلوز مفصل فک، شایع‌ترین عوارض این جراحی است که نرخ آن به 50 درصد می‌رسد. بسیاری از تحقیقات بر این باورند که انتخاب ماده بین موضعی در جلوگیری از عود مهم است.
فلپ میوفاسیال گیجگاهی در جراحی ترمیمی فک و صورت استفاده می‌شود. مزایای فلپ میوفاسیال گیجگاهی شامل نزدیکی به مفصل گیجگاهی فک است که نیاز به جراحی اضافی را برطرف می‌کند و به عنوان یک منبع خودزا، خون کافی دارد پس بهترین انتخاب برای جلوگیری از عود است.
بیشتر گزارشات انکیلوز مفصل فک، به علت حذف ناکافی توده آنکیلوتیک، همچنین عدم رعایت تمرینات بعد از عمل می‌باشند.
عدم وجود انحراف، عقب بودن استخوان فک پایین، عدم رشد چانه، و حتی عدم باز شدن دهان که در مورد این بیمار ارائه شده است، نشان می‌دهد که این یک مشکل دوطرفه است.
بیماران مبتلا به انکیلوز مفصل فک دو طرفه، به عنوان نوع اگرسیو در نظر گرفته می‌شوند.
اینگونه بیماران نه فقط به دلیل انکیلوز، بلکه به دلیل تغییر در اندازه و شکل فک پایین، باید در دوران کودکی یا بزرگسالی درمان شوند، همانطور که در مورد این بیمار مشاهده می‌شود.
در مواردی که با انکیلوز دو طرفه روبرو هستیم استخوان فک پایین پس از جراحی اصلاحی ظاهر متفاوتی پیدا می‌کند، به این خاطر که این جراحی هم نقص عملکردی و هم زیبایی شناختی را بهبود می‌بخشد. همچنین نتایج آن در گفتار، جویدن و حفظ بهداشت دهان تاثیر گذار است.
تمامی موارد انکیلوز مفصل فک باید به وسیله جراحی مدیریت و درمان شوند.
بیماران با احتمال تروما و آسیب به مفصل گیجگاهی فک باید با دقت توسط پزشکان ارزیابی شوند زیرا این بیماری نیاز به تشخیص زودهنگام و دقیق دارد.
در صورتی که ترومای وارده به مفصل گیجگاهی فک نادیده گرفته شود می‌تواند حتی پس از چندین سال عوارض بالقوه مربوط به انکیلوز مفصل فک را (مشابه با این بیمار) ایجاد کند.
درمان انکیلوز مفصل گیجگاهی فک از طریق ایجاد شکاف کافی، به لحاظ جلوگیری از عود مجدد در آینده از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و این تنها زمانی حاصل می‌شود که دسترسی خوبی به این مفصل آناتومیک پیچیده حاصل شود.
جراحان بر سر این موضوع توافق دارند که موفقیت در پیشگیری از انکیلوز مفصل فک پس از آرتروپلاستی شکاف TMJ در درجه اول به فیزیوتراپی اولیه بعد از عمل بستگی دارد که روند آن طولانی مدت است.
“نقل مطالب با ذکر منبع بلامانع است”